Water

Water

Nederland is door zijn vreselijke geografie gevoelig voor overstromingen en heeft eeuwenlang het grootste systeem van waterkeringen ter wereld gebouwd. Nu, in het licht van de klimaatverandering, wil het zijn verdediging versterken, maar kan het de uitdaging aan?

(Auteur: Carolina Balanta, Foto:s Shutterstock e.a.)

Redactionele toelichting:
De inhoud van dit verhaal zal voor de meeste Nederlanders overbekend zijn. Of uit eigen ervaring of van de lessen op school. Ook de achtergronden en implicaties zijn min of meer vanzelfsprekend; voor ons.

Maar dit is Nederland en onze  eeuwige worsteling met het water gezien door de verbijsterde ogen van een Nederlander die in Zuid Amerika is geboren.
Colombia ligt vrijwel op de evenaar. Een fors gedeelte van het land ligt tussen 1000 meter en 2000 meter hoogte . Het laagste punt van Nederland ligt bij Nieuwerkerk aan den IJssel met 6,78 m onder NAP.

 

De Randstad, ook bekend als Randstaat Holland of Deltametropool, is een grootstedelijke regio met in totaal acht miljoen inwoners. Het bestaat uit een keten van steden en stedelijke agglomeraties die het economische hart van Nederland vormen. Nederland is een land met een constant overstromingsrisico. De Nederlandse waterkeringen zijn een technisch wonder. Zij zijn het product van eeuwenlange ervaring in het omgaan met overstromingen, maar zij maken deel uit van een systeem dat onder grote druk staat.

Het is een verhaal over het plan van Nederland om zijn overwinning op zijn eeuwige vijand, het water, in stand te houden.
Dus hoe bereidt Nederland zich voor? Eerst moeten we begrijpen hoe Nederland in zo'n ingewikkelde situatie terecht is gekomen en daarvoor moeten we het over de geografie hebben. Als je de grachten en de waterkering van de mooie steden weghaalt, is Nederland een laaggelegen moeras aan de monding van de Rijn en de Maasdelta. 

Oosterscheldekering

Door deze vreselijke geografie is Nederland kwetsbaar voor cyclonale getijden vanuit zee, maar ook door de schommelingen van de rivieren.
Deze twee zaken alleen al verklaren de grootste bedreigingen voor Nederland.
Maar in veel opzichten hebben de Nederlanders hun eigen overstromingsprobleem verergerd.
Nederland is ontstaan in een Delta, dat is waar er rivieren waren die vrij in zee stroomden en ze hebben ze tussen twee dijken gelegd die die rivier en al het water beperken.
Toen de Nederlanders zich in Nederland vestigden en het land drooglegden om het geschikt te maken voor landbouw en steden, deed dat het land verzakken, wat leidde tot een eindeloze cyclus van pompen en hogere waterkeringen, die de nationale mythe van de strijd tegen het water werd.
De aanleg van wegen, rivieren en dijken versnelde de waterstroom en verhoogde het waterpeil. Het risico op overstromingen nam erdoor toe.
In ieder geval was het vlakke, vruchtbare land dat zij creëerden ideaal voor zowel bebouwing als landbouw, zodat tegenwoordig 60% van de Nederlanders op land onder zeeniveau woont.
De Randstad, de megalopolis die de meeste van de grootste steden in Nederland omvat, waaronder Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht, ligt bijna volledig op ingepolderd land onder de zeespiegel. De Nederlanders hebben de afgelopen eeuwen verschillende instrumenten ontwikkeld. Het duidelijkste element is de infrastructuur die zij in 1953*) hebben aangelegd, nadat bij een enorme overstroming de werkzaamheden aan de Deltawerken waren begonnen, een ingenieurswonder dat het grootste deel van de Nederlandse Noordzeekust beschermt.
In 1993 en 1995 hebben zij de rivierruimte aangenomen als filosofie voor hun rivierbeheer. Dit betekende dat de afstand tussen de dijken moest worden vergroot om overstromingen tegen te gaan.

Maar alle bestaande problemen in de Lage Landen worden verergerd door de klimaatverandering. Ten eerste de zeespiegelstijging, die volgens het IPCC tegen het einde van de eeuw tussen 26 en 82 centimeter zou kunnen bedragen.
Tot dusver is dit vooral te wijten aan veranderingen in de oceaancirculatie, waardoor er meer water in de Noordzee komt. Maar het wordt erger door het smelten van de poolkappen. De enige ijskap op Antarctica die vijf keer zo groot is als Nederland, zou 2,6 meter zeespiegelstijging kunnen veroorzaken. Dit bedreigt niet alleen de Nederlandse kust, maar het hele Nederlandse aquaductsysteem, omdat de hogere zeespiegel zou leiden tot de stroming van zout water vanuit de zee naar Nederland.

Bogota - Colombia: voor het contrast in hoogte met Nederland

Nederland heeft daar natuurlijk een plan voor, zijn nationale aanpassingsstrategie. Zij is bezig met een herziening van haar waterkeringsinfrastructuur in verband met een hogere zeespiegel en een nieuwe ontwerpfilosofie. Nederland creëert dus al een doorlaatbaar fort door zijn kustverdediging te versterken en ruimte te laten voor de rivier. De Nederlanders voeren ook een programma van dijkuitbreidingen uit langs de belangrijkste Nederlandse rivieren. Dit alles kan werken tot de zeespiegel een meter stijgt. Maar er zijn nog veel onzekerheden. Terwijl de Nederlandse inzetten worden gebouwd met een tijdspanne van 50 jaar. Het volgende scenario is het creëren van een ondoordringbaar fort rond Nederland, dat Nederland volledig van de zee isoleert en de dijken versterkt. Dit zou inhouden dat het gehele volume van de Rijn wordt afgedamd en ongeveer 3000 kubieke meter per seconde in zee wordt gepompt, meer dan een Olympisch zwembad per seconde.

Naast de enorme hoeveelheden energie die hiervoor nodig zijn. Het zou leiden tot grootschalige milieuschade. Maar deze scenario's kosten tijd en geld en het zou tientallen jaren duren om ze uit te voeren. Als laatste redmiddel hebben de Nederlanders nog een scenario. Als de zeespiegelstijging drastisch versnelt. Simpelweg omdat de Nederlanders geen tijd zouden hebben om deze extra stukken infrastructuur aan te leggen, is dat scenario migratie naar het binnenland, waardoor zij een groot deel van de Randstad zouden moeten verlaten. De Nederlanders zouden zich richten op het behoud van de belangrijkste steden in de regio en de rest van Amsterdam in de steek laten. Miljoenen mensen zouden verder landinwaarts moeten trekken. Dit zou leiden tot een massale sociale beweging en mogelijk wijdverspreide ontevredenheid. Maar dit alles moet zeer snel gebeuren in een onzekere context. Ongeveer al het land in het land wordt gebruikt voor landbouw, wegen of steden. Het verhogen van een dijk betekent dat de basis ervan aanzienlijk wordt vergroot met 7 tot 8 meter voor elke extra meter hoogte. En deze dijken liggen in enkele van de dichtstbevolkte delen van Nederland. Dit betekent dat belangenconflicten tussen ontwikkelingen, landbouwers en waterbeheer moeten worden opgelost om het probleem aan te pakken.
 

*) de watersnoodramp van 1953

Later bericht    Overzicht    Eerder bericht