Slavernijverleden; hype of verdienmodel ?

Slavernijverleden; hype of verdienmodel ?

©   30 mei 2023 drs. Jacob Dijk

Er wordt bijna dagelijks gesproken over “onze” collectieve schuld aan de afstammelingen van “tot slaaf gemaakte” – meestal donkergekleurde” mensen. Lees bijvoorbeeld de krantenkop: “Hèhè, kabinet gaat eindelijk excuses maken voor slavernij”. Diverse gemeentebesturen, bijvoorbeeld die van Amsterdam, zijn de regering al voorgegaan en nog meer gemeentebesturen en bedrijven zullen nog volgen. Ook onze koning zal zich erbij aansluiten, is de verwachting.

Iedereen die een kritisch geluid wil proberen te laten horen of een poging wil doen tot enige relativering in de context van een wijdere blik op geschiedenis van slavernij, loopt de kans om voor racist of erger te worden uitgemaakt.

Maar toch wil ik een poging doen om de zaken in een wat breder verband te zien. Toen ik voor het eerst hoorde over de vraag, nee, de eis van excuses, kwamen er een paar gedachten en vragen bij mij op.

Geloof ik in het verhalen van de zonden der vaderen tot in het derde  of vierde geslacht?  (Exod. 20:5-6)

Geloof ik in geërfd  slachtofferschap? Daar moet ik nog eens goed  over nadenken.

En toen ik hoorde over de eis voor excuses, vertelde ik in kleine kring, dat ik verwachtte dat deze eis spoedig gevolgd zou worden door een eis voor compensatie; voor geld …

(eerder geplaatst op 1 juni 2023 in de rubriek "Columns")

En ik ben gaan lezen.

In 1863  werd door Nederland het wangedrocht van slavernij afgeschaft.
Dat is 160 jaar geleden, 7 generaties wordt er gezegd.

Het beeld is, dat boze blanke Nederlandse mannen de daders waren en dat is ontegenzeggelijk de beschamende waarheid. Maar niet alleen Nederlanders waren de “schurken”. De Nederlandse slavenhandel begon in 1621. Toen werd de West-Indische Compagnie (WIC) opgericht. Maar ook, o.a. Frankrijk, Spanje, Engeland en Amerika kochten op grote schaal (meestal donkergekleurde) mensen. Daar horen we niet zoveel over. Ook niet zoveel over excuses of  compensatie.

Het breder verband.

Het slavernijverleden is een donkere periode in de geschiedenis van de mensheid, waarin mensen werden onderdrukt en tot slaaf gemaakt. Slavernij was wijdverspreid in verschillende samenlevingen over de hele wereld, en de Romeinen, Vikingen en andere volken hebben ook bijgedragen aan deze praktijk.

In het oude Rome was slavernij integraal onderdeel van de samenleving. De Romeinen veroverden grote delen van Europa, Noord-Afrika en het Midden-Oosten, en brachten talloze mensen als slaven naar Rome. Dat waren voorgangers van Nederlanders, Engelsen, Belgen, Fransen, kortom: de meesten van lichtere huidskleur dan de latere slachtoffers van o.a. de V.O.C.   Deze slaven werden gedwongen om te werken in huishoudens, landbouw, mijnen, prostitutie en zelfs als gladiatoren in de arena's. Slavernij was een belangrijke economische factor in het Romeinse rijk en de Romeinse wetten reguleerden de (minimale) rechten en (uitgebreide) plichten van slaven.

De Vikingen, die voornamelijk in Scandinavië woonden, waren beruchte plunderaars en handelaars. Tijdens hun rooftochten namen ze mensen gevangen en verkochten ze als slaven. Slavernij was een essentieel onderdeel van de Viking-samenleving, waarin slaven werden gebruikt voor huishoudelijk werk, landbouw, prostitutie en handel. Veel van deze slaven werden verhandeld naar andere delen van Europa en zelfs naar het Byzantijnse rijk.

Naast de Romeinen en Vikingen waren er ook andere volken en culturen die slavernij beoefenden. In het oude Griekenland waren slaven een integraal onderdeel van de samenleving. Ze werkten in huizen, landbouw, ambachten en mijnen. In het oude Egypte werden slaven gebruikt voor bouwwerkzaamheden, landbouw en huishoudelijk werk. De Arabische wereld was ook betrokken bij de slavenhandel, waarbij Afrikaanse slaven naar het Midden-Oosten werden gebracht.

Het is belangrijk op te merken dat slavernij niet beperkt was tot een specifieke etniciteit, cultuur of periode in de geschiedenis. Slavernij heeft verschillende vormen aangenomen en is in verschillende samenlevingen voorgekomen. Het heeft diepgaande en langdurige gevolgen gehad voor de betrokken individuen en hun nakomelingen, evenals voor de samenlevingen waarin slavernij werd beoefend.

Het besef van de gruwelijkheden en onrechtvaardigheden van het slavernijverleden heeft geleid tot een groeiend streven naar rechtvaardigheid en gelijkheid in de moderne wereld. Het herdenken en leren van dit verleden is essentieel om ervoor te zorgen dat dergelijke praktijken nooit meer plaatsvinden en om een inclusieve samenleving te bevorderen waarin alle mensen gelijke rechten en kansen hebben.

Maar met een tunnelvisie, uitsluitend gericht op het verkrijgen van Nederlandse excuses en compensatie is in mijn  opvatting een abnormaliteit. Of gaan we nu ook excuses en compensatie eisen van de huidige overheden en nazaten van slavenhandelaars in Italië (Romeinen), Egypte (Arabieren), Denemarken (Vikingen) en nog een aantal andere landen die eigenlijk ook in dat rijtje thuishoren?

Laat de geschiedenis GESCHIEDENIS blijven en laten we ervan proberen te leren zonder er een “verdienmodel ”van te maken.

Maar doen we dat ook?

Geweld op de werkvloer, uitbuiting en vrijwel geen loon: meer dan 50 miljoen mensen zitten vandaag de dag gevangen in moderne slavernij. Een schokkend getal. Gedwongen arbeid in mensonterende omstandigheden neemt zelfs wereldwijd tóe. Ook veel van de producten die wij hier in Nederland gebruiken zijn gelinkt aan moderne slavernij. Denk aan onze kleding, maar ook elektrische apparatuur zoals mobieltjes. Vrouwen worden het hardst geraakt door deze misstanden.

(Bron: actionaid)

Moderne slavernij in cijfers

  • 50 miljoen mensen wereldwijd zitten gevangen in moderne slavernij
  • 20 % meer mensen zitten nu vast in moderne slavernij vergeleken met 2016, een schokkende toename
  • 26,7 miljoen vrouwen en meisjes moeten gedwongen arbeid verrichten, waaronder sekswerk, of zitten vast in een gedwongen huwelijk

Wat is moderne slavernij precies?

Volgens de definitie die de Verenigde Naties gebruikt, bestaat moderne slavernij uit een aantal specifieke wettelijke concepten, die zijn onder te verdelen in gedwongen arbeid en gedwongen huwelijk. Bij gedwongen arbeid moet je denken aan slavernij, mensenhandel en schuldslavernij. Hoewel moderne slavernij zelf niet wettelijk is gedefinieerd, wordt het gebruikt als een overkoepelende term die focust op wat deze concepten gemeen hebben.

Moderne slavernij betreft daarom alle situaties waarin misbruik gemaakt wordt van mensen, die niet kunnen weigeren of weggaan, door bedreigingen, geweld, dwang, bedrog en/of machtsmisbruik.

Een paar hedendaagse voorbeelden.

In Brazilië zijn er naar schatting 155.000 mensen die in slavernij leven. Velen daarvan werken op de suikerrietplantages in het armoedige noordoosten van het land.

India telt meeste “moderne slaven”
Maar liefst 18 miljoen Indiërs verrichten een vorm van dwangarbeid, en vooral meisjes en vrouwen zijn het slachtoffer van mensenhandel. Het verkopen en kopen van meisjes voor prostitutie, hen importeren uit het buitenland, zijn de meest voorkomende gevallen van mensenhandel in India, zeggen experts. De seksuele uitbuiting van vrouwen en kinderen voor commerciële doeleinden neemt verschillende vormen aan, van bordeelprostitutie tot sekstoerisme en pornografie.

Mensenhandel is natuurlijk geen uitsluitend Indiaas fenomeen. Het gaat om de derde grootste bron van inkomsten voor de georganiseerde misdaad, na wapen- en drugssmokkel. Volgens het VN-bureau voor Drugs en Misdaad worden er ieder jaar duizenden kinderen vermist in Zuid-Azië

Zelfs in Nederland vindt arbeidsuitbuiting het meest plaats in de landbouw-, bosbouw-, visserijsector, de horeca en in het huishoudelijk werk.

Slavernij is een miljardenindustrie. Jaarlijks wordt met mensenhandel 128 miljard euro verdiend.

Mauritanië kent nog altijd een middeleeuwse vorm van slavernij’

Moderne slavernij komt overigens het meest voor in Noord-Korea, Eritrea, Mauritanië en Saoedi-Arabië, wijst nieuw onderzoek uit

Het aandeel mensen in hedendaagse slavernij is nergens hoger dan in de Arabische wereld.  Toen het WK voetbal in 2010 aan Qatar werd toegewezen, stonden de schijnwerpers plots gericht op deze wantoestanden.

Kindsoldaten in Colombia en Afrika zijn voorbeelden van moderne slavernij. Verder werken kinderen als slaaf in steengroeven, in de tapijtindustrie in India, en op cacaoplantages in Ivoorkust. Op Haïti werken ten minste 400 duizend kinderen als slaaf, restaveks genoemd.

En dichter bij huis?

We noemen ze eufemistisch “arbeidsmigranten”.

Ze komen overal vandaan:

Ongeveer de helft van alle arbeidsmigranten in ons land is afkomstig uit Europa.. Zij komen veelal uit de 11 EU-uitbreidingslanden, zoals Polen, Roemenië en Bulgarije

De anderen komen van verder zoals Syrië, Eritrea, Marokko, Afghanistan en andere zgn. derdewereldlanden,

Ze steken asperges, maken fabriekshallen schoon, brengen pakketten aan de deur of helpen bij de tomatenteelt: zo'n half miljoen arbeidsmigranten worden uitgebuit in Nederland in banen die soms niet eenvoudig te vullen zijn. Het gaat gepaard met slechte arbeidsomstandigheden, uitbuiting en slechte behuizing. "Nederland onwaardig". Er is alle reden om ook dit verschijnsel aan te duiden als “moderne slavernij”.

Conclusie: wie denkt in termen als “slavernijverleden” moet hoognodig wakker worden, met zin voor het hedendaagse leven om zich heen kijken en in plaats van zich te focussen op slachtofferschap, excuses en compensatie samen, intercultureel en interraciaal werken aan veroordeling en afschaffing van het “slavernijheden

Enkele links:

https://repository.wodc.nl/handle/20.500.12832/3123
https://www.fairwork.nu/

https://www.hln.be/wetenschap/moderne-slavernij-in-kaart-gebracht-met-satellietbeelden~a7aea927/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.nl%2F
https://www.stichtinghvc.nl/actueel/moderne-slavernij-in-meer-dan-55-000-steenfabrieken/

Arabische slavenhadnelaarsDe Romeinse LimesKeizer Diocletianus maakte Romeinen tot slaafRomeins slaven uit JutlandRome kon niet zonder slavenSlaven in EgypteSlavendrijver tussen slaaf-gemaaktenSlavenmarkt in MaghreoSlavernij in RomeSlavernij in Libië (heden)RijksmuseumVkingen haalden slagven uit EngelandVikingen haalden slaven uit heel EuropaWasvrouwen in SurinameWitte slavenhandel
Vorige bericht Terug Volgend bericht